Verdeling: Samenvatting

Geslacht:

• Tussen en mannen en vrouwen zijn er op een aantal indicatoren verschillen. De verschillen zijn niet allemaal heel groot, maar duidelijk is wel dat brede welvaart voor mannen gunstiger is dan gemiddeld en voor vrouwen juist wat minder gunstig.
• Sinds 2019 is er zowel voor mannen als vrouwen weinig veranderd in de brede welvaart. De ontwikkeling was voor mannen net iets gunstiger en voor vrouwen net iets ongunstiger dan gemiddeld.

Leeftijd:

• Het beeld voor brede welvaart is het minst gunstig voor 25- tot 35-jarigen, maar ook mensen jonger dan 25 hebben een lagere brede welvaart dan gemiddeld. De brede welvaart is veel gunstiger voor 55- tot 65-jarigen.
• Sinds 2019 is de ontwikkeling van de brede welvaart ongunstiger voor de leeftijdsgroepen tot 55 jaar. Bij mensen jonger dan 25 jaar is de ontwikkeling het minst gunstig. De ontwikkeling is juist relatief gunstig bij 55- tot 65-jarigen.

Opleiding:

• Er zijn grote verschillen in brede welvaart tussen hbo’ers en universitair geschoolden aan de ene kant (hoge brede welvaart) en mensen met basisonderwijs en een vmbo-diploma aan de andere kant (lagere brede welvaart).
• Hbo’ers en universitair geschoolden hebben meer ongunstige dan gunstige ontwikkelingen sinds 2019.

Herkomst:

• Mensen die in Nederland zijn geboren waarvan beide ouders dat ook zijn hebben een relatief hoge brede welvaart en eveneens een relatief gunstige ontwikkeling sinds 2019.
• Mensen die buiten Europa zijn geboren hebben meer ongunstige dan gunstige ontwikkelingen sinds 2019.

Stapeling:

•  Op individueel niveau stapelden gunstige en ongunstige uitkomsten zich soms op.
• Bij hbo’ers en universitair geschoolden stapelen gunstige uitkomsten veel vaker dan bij mensen met hoogstens een vmbo-diploma, bij die laatste stapelen ongunstige uitkomsten juist vaak.
• Ook naar leeftijd en herkomst zijn er behoorlijke verschillen in stapeling. Zo komt een stapeling van ongunstige uitkomsten relatief vaak voor onder 65- tot 75-jarigen.
• Verder zitten mensen die in Nederland geboren zijn met ouders die dat ook zijn relatief vaak aan de bovenkant van de verdeling en juist niet vaak aan de onderkant. Mensen die in Nederland zijn geboren, maar 1 of 2 ouders hebben die elders in Europa zijn geboren bevinden zich ook relatief vaak aan de bovenkant van de verdeling. In deze groep zitten echter beduidend meer mensen met een ongunstige stapeling dan onder mensen met een Nederlandse herkomst. Mensen die buiten Europa zijn geboren zitten duidelijk vaker onderin en minder vaak bovenin de verdeling.

Samenvattend beeld

De analyses over verdeling van de brede welvaart leveren voor de geselecteerde indicatoren inzicht in de situatie in 2024 (2023 voor inkomen, vermogen, slachtofferschap en de woonquote) en de ontwikkeling sinds 2019 voor bevolkingsgroepen naar geslacht, leeftijd, onderwijsniveau en herkomst. Daarnaast ontstaat een beeld van of en hoe gunstige en ongunstige uitkomsten zich stapelen bij individuen en wat de kenmerken van die individuen zijn.

Indicatoren: overzicht

Indicatoren in 2024

Op basis van de geselecteerde indicatoren zien we dat de brede welvaart sterk samenhangt met herkomst, onderwijsniveau en in iets mindere mate met leeftijd.

• Geslacht: de verschillen tussen mannen en vrouwen zijn niet zo groot als tussen de andere bevolkingsgroepen, maar het beeld is voor mannen gunstiger dan voor vrouwen. Op zes indicatoren is de uitkomst voor mannen gunstiger dan gemiddeld, op één aspect van brede welvaart zien we voor vrouwen een bovengemiddeld gunstige uitkomst. Als rekening gehouden wordt met de samenhang van geslacht met leeftijd, onderwijsniveau en herkomst (de multivariate analyse), verandert er niets aan bovenstaand patroon.
• Leeftijd: het beeld voor de jongste groepen (jonger dan 25 en 25 tot 35 jaar) is relatief vaak ongunstig. Voor de mensen in de leeftijdsgroep tussen 55 en 65 jaar zijn er juist veel gunstige uitkomsten; zeven stuks, tegen twee ongunstige. Als rekening gehouden wordt met de samenhang van leeftijd met geslacht, onderwijsniveau en herkomst verandert het beeld enigszins. Bij leeftijdsgroepen van 25 tot 55 jaar treden enkele ongunstige verschuivingen op. Bij de 25- tot 35-jarigen wordt hierdoor het beeld na correctie duidelijk het minst gunstig.
• Onderwijsniveau: net als in eerdere edities van de MBW & SDG’s zien we grote verschillen naar onderwijsniveau. Mensen met basisonderwijs of een vmbo-diploma, en in mindere mate met een havo-, vwo- of mbo-diploma, hebben meer ongunstige dan gunstige uitkomsten. Bij hbo’ers en universitair opgeleiden komen twee ongunstige uitkomsten voor terwijl op tien indicatoren de uitkomst gunstig uitvalt. Als rekening gehouden wordt met de samenhang van onderwijsniveau met geslacht, leeftijd en herkomst wordt bovenstaand beeld nog wat versterkt. Het beeld voor mensen met basisonderwijs of een vmbo-diploma wordt nog iets ongunstiger, voor hbo’ers en universitair geschoolden iets gunstiger.
• Herkomst: Bij mensen die in Nederland geboren zijn met ouders die ook in Nederland geboren zijn is het beeld zeer positief: tien keer een gunstige uitkomst, drie neutrale en geen ongunstige. Bij de groepen die geboren zijn in Nederland, maar met ouder(s) die elders geboren zijn is het beeld veel ongunstiger. Dit is ook het geval bij de groepen die zelf in het buitenland, en vooral buiten Europa, zijn geboren. Als rekening gehouden wordt met de samenhang van herkomst met geslacht, leeftijd en onderwijsniveau blijft dit beeld grotendeels ongewijzigd.

Indicatoren: verschil tussen 2019 en 2024

Als we kijken naar de gehele bevolking is er bij de meeste van de 13 indicatoren een verandering opgetreden sinds 2019. Bij elke indicator is voor elke bevolkingsgroep gekeken of de ontwikkeling van die groep gunstiger of ongunstiger was dan de gemiddelde ontwikkeling voor de gehele bevolking. De volgende afwijkende ontwikkelingen vielen daarbij op:

• Geslacht: hier gebeurde weinig. Alleen bij de indicator last van milieuproblemen was de ontwikkeling voor mannen gunstiger dan voor vrouwen.
• Leeftijd: bij de leeftijdsgroepen tot 55 jaar en vooral bij de jongste leeftijdsgroep (tot 25 jaar) was het aantal relatief ongunstige ontwikkelingen groter dan het aantal gunstige. Bij deze groepen nam de brede welvaart dus wat af. De groep 55- tot 65-jarigen zag juist veel relatief gunstige ontwikkelingen ten opzichte van 2019.
• Onderwijsniveau: Voor mensen met basisonderwijs of een vmbo-diploma waren er meer gunstige ontwikkelingen dan ongunstige. Bij hbo’ers en universitair geschoolden was het beeld juist ongunstig, met één relatief gunstige ontwikkeling tegenover zes ongunstige.
• Herkomst: De positie van mensen die zelf geboren zijn in Nederland en hun ouders ook ontwikkelde zich in positieve richting, met vier indicatoren waarop een relatief gunstige ontwikkeling te zien was, tegenover één met een ongunstige ontwikkeling. Bij de mensen die buiten Europa geboren zijn was het beeld wat negatief; bij hen waren er drie ongunstige ontwikkelingen tegenover twee gunstige.

Ook als er geen significante relatief gunstige/ongunstige ontwikkeling was, kan een cijfer sinds 2019 zijn veranderd. Dat geldt zowel voor de totaalcijfers als de cijfers per groep. De precieze cijfers, per onderzoeksjaar, per indicator en per bevolkingsgroep zijn te vinden in Maatwerk Monitor Brede Welvaart 2025.

Uitleg figuren verdeling

Stapeling

De stapelingsanalyse kijkt op individueel niveau hoe gunstige en ongunstige uitkomsten, gezien vanuit brede welvaart, zich opstapelen bij dezelfde personen en wat de kenmerken van die personen zijn. Daarbij komen negen indicatoren aan bod.

De bovenkant van de verdeling – de groep die bij zeven of meer indicatoren een gunstige brede welvaart heeft – bestaat uit 24,3 procent van de volwassen bevolking. De onderkant – drie of meer ongunstige uitkomsten – omvat 18,1 procent van de bevolking. Bij de deelpopulaties zien we de volgende verschillen:

• Geslacht: tussen mannen en vrouwen is er een beperkt verschil in stapeling van gunstige uitkomsten. Mannen zitten daarbij iets vaker aan de bovenkant van de verdeling.
• Leeftijd: stapeling van gunstige uitkomsten komt relatief veel voor bij 45- tot 65-jarigen en juist veel minder bij 65-plussers. Stapeling van ongunstige uitkomsten treffen we het meest aan onder 65- tot 75-jarigen.
• Onderwijsniveau: hier zijn grote verschillen zichtbaar. Stapeling van gunstige uitkomsten komt veel voor bij hbo’ers en universitair geschoolden stapeling van ongunstige uitkomsten juist bij mensen met basisonderwijs of een vmbo-diploma.
• Herkomst: ook hier zijn tamelijk grote verschillen. Mensen die buiten Europa zijn geboren zitten relatief vaak onderin en minder vaak bovenin de verdeling. Mensen die in Nederland zijn geboren, maar een of twee ouders hebben die buiten Nederland geboren zijn, én mensen die zelf elders in Europa zijn geboren zitten iets vaker aan de bovenkant en iets minder vaak aan de onderkant van de verdeling in vergelijking met mensen die buiten Europa zijn geboren. Bij mensen die geboren zijn in Nederland met ouders die dat ook zijn is er relatief veel stapeling van gunstige en weinig stapeling van ongunstige uitkomsten.

Als we rekening houden met de onderlinge samenhang tussen geslacht, leeftijd, onderwijsniveau en herkomst blijkt onderwijsniveau het meest relevant voor het aantal indicatoren waarop mensen een gunstige of ongunstige uitkomst hebben. Daarna volgen herkomst en leeftijd. Geboorteland buiten Europa hangt daarbij iets sterker samen met het aantal ongunstige indicatoren en (hogere) leeftijd met het aantal gunstige indicatoren. Geslacht is het minst van belang.

Stapeling: verschillen ten opzichte van 2019

In vergelijking met 2019 is de groep aan de bovenkant van de verdeling wat kleiner geworden. Maar ook de groep aan de onderkant is in 2024 kleiner dan in 2019. Dat betekent dat er meer mensen in de middengroep (dus zonder stapeling van gunstige of ongunstige uitkomsten) vallen.

Kijken we naar de diverse bevolkingsgroepen dan valt een aantal dingen op:

• Het aandeel mannen dat aan de bovenkant van de verdeling zit is gedaald terwijl dat aandeel bij vrouwen niet veranderd is. De onderkant van de verdeling is bij mannen iets minder sterk gedaald dan bij vrouwen. Zowel bij mannen als vrouwen is de middengroep groter geworden ten opzichte van 2019.
• Wat de ontwikkeling voor de verschillende leeftijdsgroepen betreft, is te zien dat het deel van de 18- tot 45-jarigen in de middengroep groter is geworden. Onder 18- tot 25-jarigen en 35- tot 45-jarigen komt dit doordat met name de groep aan bovenkant kleiner is geworden, terwijl onder 25- tot 35-jarigen juist de groep aan de onderkant van de verdeling minder groot is dan in 2019. Met name 65- tot 75-jarigen zitten vaker in de bovenkant van de verdeling dan in 2019.
• Bij de verschillende onderwijsniveaus zien we dat de ontwikkeling naar het midden trekt. De groepen aan de bovenkant en aan de onderkant van de verdeling zijn kleiner geworden. De groep in het midden van de verdeling is groter geworden. Nog altijd is er sprake van een flinke achterstand bij de mensen met basisonderwijs of een vmbo-diploma.
• Bij herkomst valt op dat onder mensen die geboren zijn in Nederland en een of twee ouders hebben die buiten Europa zijn geboren in 2024 beduidend meer mensen in het midden van de verdeling vallen. Dit komt met name omdat het aandeel van deze groep in de bovenkant gedaald is. Voor mensen die zelf buiten Europa geboren zijn is een vergelijkbare verschuiving richting de middengroep te zien.