SDG 6 Schoon water en sanitair
- Drinkwater wordt duurder.
- De chemische en biologische kwaliteit van het beschermd oppervlakte water schiet tekort.
- Fauna van zoetwater en moeras neemt trendmatig toe.
Het dashboard en de indicatoren
Middelen en mogelijkheden
Gebruik
in EU
in 2022
in EU
in 2022
in EU
in 2021
Uitkomsten
in EU
in 2021
in EU
in 2023
Beleving
Thema | Indicator | Waarde | Trend | Positie in EU | Positie op EU-ranglijst |
---|---|---|---|---|---|
Middelen en mogelijkheden | Productiekosten drinkwaterbedrijf | € 1,51 per m3 (lopende prijzen) in 2023 | |||
Middelen en mogelijkheden | Prijs van drinkwater (eindafnemers) | € 1,99 per m3 drinkwater in 2023 | stijgend (daling brede welvaart) | ||
Gebruik | Zuiveringsrendement stikstof stedelijk afvalwater | 84% van alle stikstof in het afvalwater wordt verwijderd in 2023 | |||
Gebruik | Zuiveringsrendement fosfor stedelijk afvalwater | 86% van alle fosfor in het afvalwater wordt verwijderd in 2023 | |||
Gebruik | Onttrekking zoet oppervlaktewater | 354 m3 per inwoner in 2023 | 14e van 16 in 2022 | onderste kwart van de ranglijst | |
Gebruik | Onttrekking grondwater | 56 m3 per inwoner in 2023 | 7e van 16 in 2022 | midden van de ranglijst | |
Gebruik | Waterproductiviteit | € 128 toegevoegde waarde per m3 (prijzen 2021) in 2023 | 12e van 26 in 2021 | midden van de ranglijst | |
Uitkomsten | Niveau van waterstress | 15,7% zoetwater onttrokken aan totaal beschikbare zoetwaterbronnen in 2023 | 14e van 27 in 2021 | midden van de ranglijst | |
Uitkomsten | Fauna van zoetwater en moeras | 189 index (trend 1990=100) in 2023 | stijgend (stijging brede welvaart) | ||
Uitkomsten | Oppervlaktewater van goede biologische kwaliteit | 5,1% van het areaal beschermd oppervlaktewater in 2024 | |||
Uitkomsten | Oppervlaktewater van voldoende chemische kwaliteit | 0,0% van het areaal beschermd oppervlaktewater in 2024 | |||
Uitkomsten | Stikstofemissie naar oppervlaktewater | 4,2 kilo per inwoner in 2022 | |||
Uitkomsten | Kwaliteit van zwemwater binnenwateren | 71,3% heeft de kwalificatie 'uitstekend' in 2024 | 17e van 25 in 2023 | midden van de ranglijst | |
Beleving | Klanttevredenheid drinkwater B) | 8,6 score op schaal 1-10 (10= volledig tevreden) in 2022 |
Uitleg dashboard, kleuren en noten
De drinkwatervoorziening is in Nederland zeer goed geregeld. Wel geven de waterbedrijven aan dat zij zich voor de toekomst zorgen maken over het nakomen van hun leveringsplicht. De vraag naar water groeit: zomers worden droger en er komen elk jaar meer mensen, bedrijven en woningen bij. De beschikbaarheid van zoet water voor de productie van drinkwater wordt kleiner. Daarnaast is de kwaliteit van het grondwater en oppervlaktewater voor het maken van drinkwater steeds vaker niet goed genoeg.
Middelen en mogelijkheden betreffen de omvang van watervoorraden en de kosten om huishoudens te voorzien van schoon drinkwater. Met gemiddeld 1,51 euro per m3 lagen de productiekosten van de drinkwaterbedrijven in 2023 veel hoger dan in 2022 (1,26 euro). Deze stijging wordt voornamelijk veroorzaakt door toegenomen prijzen voor energie, grondstoffen en materialen voor drinkwaterbedrijven. Daarnaast zijn er ook investeringen nodig geweest in productielocaties en infrastructuur. Drinkwaterbedrijven rekenen deze kosten door in hun tarieven waardoor eindgebruikers ook meer betaalden in 2023 (1,99 euro) ten opzichte van 2022 (1,70 euro). De prijs voor drinkwater is niet alleen in 2023 gestegen maar neemt trendmatig toe. Het tarief voor de eindgebruiker is hoger dan de productiekosten omdat ook kosten voor grondwaterheffing, drinkwaterleidingen in gemeentegrond, belasting op leidingwater en btw worden doorberekend.
Gebruik betreft de onttrekking van water aan het milieu, de efficiëntie van watergebruik en de zuivering van afvalwater. In 2023 was de totale onttrekking van zoet oppervlaktewater 354 m3 per inwoner. Dit is een afname ten opzichte van 2022 toen er 401 m3 per inwoner werd onttrokken. De daling kwam voornamelijk doordat elektriciteitscentrales in 2023 minder koelwater hebben gebruikt vanwege de lagere elektriciteitsproductie (ongeveer 20 procent minder dan in 2022). Nederland telt veel koelwaterintensieve bedrijven. Ondanks dat het koelen steeds meer met zout oppervlaktewater (zeewater) gedaan wordt, heeft koelen met zoet oppervlaktewater (water uit rivieren en meren) alsnog een groot effect op het cijfer van de onttrekking per inwoner. Voor economische activiteiten en verbruik door huishoudens wordt naast oppervlaktewater ook grondwater onttrokken. De totale hoeveelheid onttrokken grondwater hangt sterk samen met het weer. Omgerekend per inwoner is in 2018, 2019, 2020 en 2022 relatief veel grondwater onttrokken. Droge zomers in die jaren leidden tot flink meer grondwaterverbruik door de landbouw en drinkwaterbedrijven. De jaren 2021 en 2023 waren relatief nat, waardoor in die jaren juist minder grondwater onttrokken werd. Naast de hoeveelheid water die wordt onttrokken is de efficiëntie van het watergebruik ook relevant. Voor de landbouw, industrie en dienstensector gezamenlijk was de waterproductiviteit in 2023 sterk gestegen tot 128 euro toegevoegde waarde per kubieke meter. Deze stijging komt onder andere ook door het natte jaar en het verminderde verbruik van koelwater. Door gebruik van water in huishoudens en in bedrijven ontstaat afvalwater. De zuiveringsrendementen voor stikstof en fosfor in stedelijk afvalwater zijn een maat voor de efficiëntie van de waterzuivering. Ze lagen in 2023 op respectievelijk 84 en 86 procent. De onttrekking van water aan het milieu en het vrijkomen van afvalwater zorgen samen voor een druk op het milieu.
Uitkomsten hebben betrekking op de kwaliteit van het drinkwater, de kwaliteit van water in de natuur en de druk van watergebruik op beschikbare voorraden. In 2023 werd 15,7 procent van de beschikbare zoetwaterbronnen onttrokken. Deze waterstress geeft de verhouding weer tussen de totale hoeveelheid zoet water die door alle sectoren in de economie wordt onttrokken en de totale hoeveelheid in hernieuwbare zoetwaterbronnen die beschikbaar is. Bij de berekening is rekening gehouden met de minimaal benodigde zoetwaterbronnen voor instandhouding van het watermilieu.
De kwaliteit van water in de natuur schiet tekort maar de biodiversiteit die hiervan afhankelijk is neemt toe. Het percentage van het totale areaal met een goede biologische kwaliteit fluctueert maar is nog altijd klein (5,1 procent in 2024). Desondanks voldoen veel kleine waterlichamen wel aan de norm van de KRW voor goede biologische kwaliteit. De biologische waterkwaliteit (als leefmilieu voor algen, waterplanten, vissen en macrofauna) en de chemische waterkwaliteit, worden beoordeeld conform de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). In deze monitor wordt gekeken naar het areaal van de waterlichamen in plaats van aantallen waterlichamen. In 2024 was het deel van het areaal van zoete oppervlaktewateren dat aan de chemische kwaliteitsnorm voldoet 0,0 procent. Wanneer de grens voor minimaal een van de chemische stoffen of groepen van stoffen waarop onderzocht wordt is overschreden, voldoet de chemische kwaliteit niet.
De belasting van het oppervlaktewater met stikstofverbindingen (zoals nitraat en ammonium) was in 2022 afgenomen vergeleken met 2021, naar 4,2 kilo per inwoner. Uit- en afspoeling van landbouw- en natuurbodems is hier de belangrijkste bron. Naast de opgebrachte mest zijn daar neerslag en de waterafvoer vanaf de percelen van invloed. Ook luchtverontreiniging die neerslaat belast het oppervlaktewater met stikstof. Een deel van de Nederlandse fauna is grotendeels of geheel afhankelijk van een goede kwaliteit van rivieren, meren, kanalen en sloten. Bij 173 soorten vissen, broedvogels, amfibieën, libellen, zoogdieren en vlinders die typerend zijn voor deze leefomgeving, is sprake van een toename. De oorzaken van deze stijging zijn divers en per soortgroep verschillend. In 2024 heeft een herziening van de soortselectie plaatsgevonden waardoor er een toename zichtbaar is in plaats van de afname die in eerdere publicaties werd gezien.
De kwaliteit van het zwemwater in Europa wordt jaarlijks gemonitord door het Europees milieuagentschap EEA. In 2024 kreeg 71,3 procent van het natuurlijk zwemwater in Nederland het oordeel ‘uitstekend’. Dit is zijdelings ook relevant voor de productie van drinkwater, omdat in Nederland naast grondwater ook oppervlaktewater onttrokken wordt voor drinkwaterproductie. Het deel van het zwemwater van uitstekende kwaliteit in Nederland is niet hoog of laag vergeleken met andere landen binnen de EU.
Beleving betreft tevredenheid over het drinkwater en over de kwaliteit van water in de natuur. In 2022 gaven klanten van waterleidingbedrijven hun water een hoog rapportcijfer: 8,6.