Laagregionale statistiek

Zijn er in onze gemeente clusters van armoede? Welke buurten vergrijzen het snelst? Hoeveel ouderen wonen niet dichtbij een gezondheidscentrum? We willen een nieuw speelveld, waar wonen de meeste kinderen? En is er een veilige route naar de beoogde plek?

Veel vraagstukken in beleid op regionaal en lokaal niveau hebben een ruimtelijke component. Inzichten uit geografische analyses kunnen bijdragen om beleid te evalueren of op te stellen. Maar ook voor bijvoorbeeld studenten of journalisten kunnen deze statistieken van belang zijn.

Hoe kunnen de regionale statistieken van het CBS helpen?

Het CBS beschikt over verschillende soorten laagregionale statistieken. Dit zijn cijfers op bijvoorbeeld gemeente- wijk- of buurtniveau. Deze cijfers zijn gratis beschikbaar via onze website, zowel in tabel- als in kaartvorm. 

Laagregionale statistieken kunnen helpen met een breed spectrum aan analyses. Met gespecialiseerde software als ArcGis Pro of het gratis programma QGIS kunnen de data gebruikt worden voor geografische analyses. Het is mogelijk om deze data te verrijken met andere geografische informatie, wat meer en nauwkeuriger analyses mogelijk maakt.

Voor wie is deze informatie?

De informatie van het CBS is voor iedereen. Het CBS probeert om zoveel mogelijk ruimtelijke data zo toegankelijk mogelijk beschikbaar te stellen, voor beleidsmakers, maar ook voor bijvoorbeeld de media en studenten.

Gemeenten spelen een speciale rol in deze laagregionale statistieken: zij zijn de bronhouder van de wijk- en buurtgrenzen. Dat betekent dat zij deze data, en de veranderingen hierin, aan het CBS leveren. Het CBS maakt daar jaarlijks een wijk- en buurtkaart voor heel Nederland van. Nederlandse gemeenten zijn de afgelopen decennia steeds groter geworden, bijvoorbeeld door buurgemeentes samen te voegen. Doordat het CBS statistieken per wijk en buurt maakt, kunnen ook grote gemeenten ruimtelijke informatie raadplegen en analyseren die gedetailleerder is dan het gemeenteniveau. Daarnaast is het mogelijk om de statistieken van verschillende gemeenten met elkaar te vergelijken.

Welke data zijn er?

Wijk- en buurtstatistieken 

De wijk- en buurtkaart toont Nederland opgedeeld in gemeenten, wijken en buurten. Aan elke gemeente, wijk of buurt worden statistische kerncijfers toegevoegd. Dit zijn bijvoorbeeld demografischegegevens zoals het aantal inwoners, verdeeld naar leeftijd of geslacht en het aantal huishoudens. Maar er zijn ook andere gegevens beschikbaar, zoals het aantal auto’s, de woningwaarde, de leegstand, het aantal huisartsenpraktijken binnen vijf kilometer en nog veel meer. In het kader staat beschreven waarom het kan voorkomen dat de statistieken over een bepaald gebied nog niet volledig zijn.

De wijk- en buurtstatistieken staan in de StatLinetabel Kerncijfers wijken en buurten. Een uitgebreide beschrijving van de wijk- en buurtkaart staat op Wijk- en buurtkaart 2024. Van de wijk- en buurtkaart bestaan meerdere versies: elke latere versie bevat meer informatie.

Vierkanststatistieken

Het CBS maakt statistieken waarvoor Nederland is ingedeeld in vierkanten van 500 bij 500 meter en in vierkanten van 100 bij 100 meter. Statistieken per vierkant hebben een aantal voordelen. Ten

eerste wijzigt deze indeling niet door de jaren heen, zoals dat regelmatig gebeurt bij de wijk- en buurtindeling. Hierdoor is het mogelijk om trends over langere tijd te bekijken. Daarnaast zijn met  name data uit vierkanten van 100 bij 100 meter soms gedetailleerder dan data op andere niveaus, waardoor het mogelijk is om informatie te visualiseren die anders misschien zou wegvallen.

De kaart van vierkanten van 500 bij 500 meter is landsdekkend. De kaart met vierkanten van 100 bij 100 meter beslaat alleen bewoonde gebieden. De variabelen in de vierkantenkaarten zijn bijvoorbeeld leeftijdscategorieën van de bewoners, de perioden waarin de woningen gebouwd zijn of de WOZ-waarde van de woningen. Een beschrijving van de vierkanten- en postcodestatistieken is te vinden op: Statistische gegevens per vierkant en postcode 2021-2022-2023.

Postcodestatistieken

De postcodestatistieken bevatten gegevens per postcodegebied op verschillende niveaus: 4 cijfers, 4 cijfers en 1 letter en de volledige postcode van 4 cijfers en 2 letters. Hierin staat informatie over
onder andere energieverbruik, inkomen per huishouden en aantal geboorten.

Hoewel alle postcodevlakken in de kaart aanwezig zijn, bevatten de vlakken alleen gegevens over personen als er minstens vijf personen wonen, en bevatten alleen gegevens over huishoudens als er minstens vijf huishoudens in dit gebied wonen. 

Nabijheidsstatistieken

Sinds 2008 berekent het CBS jaarlijks het aantal voorzieningen binnen een bepaalde afstand. Dit laat zien hoe ver mensen gemiddeld van bijvoorbeeld de supermarkt, de huisarts of de bibliotheek wonen. Tot en met het peiljaar 2021 zijn nabijheidstatistieken ook opgenomen in de postcode- en vierkantstatistieken.

Bestand Bodemgebruik (BBG)

Het BBG (Bestand Bodemgebruik) is een digitale vlakkenkaart van Nederland. Deze kaart beschrijft per gebied het dominante bodemgebruik. Daarbij wordt een lijst met 38 bodemgebruikscategorieën gebruikt, zoals belangrijke infrastructuur, woonterrein, dagrecreatie, glastuinbouw en bos, ingedeeld in negen hoofdgroepen. Bij de meeste categorieën wordt daarbij een ondergrens van een hectare aaneengesloten gebied gehanteerd.

Het CBS stelt bodemgebruik vast door gebruik te maken van een combinatie van bronnen: luchtfoto’s, TOP25raster, de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG) en het Algemeen Bedrijvenregister (ABR). Momenteel werkt het CBS aan een grotendeels geautomatiseerde methode om het bodemgebruik af te leiden. Naar verwachting zullen het BBG2020 in de zomer van 2025 en het BBG2022 in 2025 worden gepubliceerd.

Waarom zijn de bestanden niet compleet?

Het CBS heeft enige tijd nodig om alle gegevens te verzamelen, tot statistieken te verwerken en in de kaart in te voegen. In de eerste versie van een kaart staat meestal alleen de geometrie. Daarna
worden, vaak in meerdere stappen, de statistische informatie ingevoegd. Van de vierkantstatistieken ligt de geometrie vast, en bevat de eerste versie al een deel van de informatie.

Deze informatie wordt niet altijd tegelijk ingevoegd, daarom kan het zijn dat bepaalde gegevens op de ene plek wel, en op de andere plek niet ingevuld zijn. In de loop van de tijd verschijnen
meerdere kaartversies waarin steeds meer statistieken worden ingevuld. Het kost ongeveer drie jaar om alle gegevens uit te zoeken, te berekenen en op de kaart te zetten.

Hoe werkt het?

Alle kaarten worden ontsloten via geoservices. Ze kunnen met een GIS-pakket zoals QGIS of ArcGIS bekeken en bewerkt worden. Ook is veel informatie te bekijken via Cijfers op de kaart | CBS van het CBS, of te downloaden als een zogenaamd gpkg-bestand. Alle laagregionale statistieken zijn gratis beschikbaar en worden jaarlijks aangevuld. De regionale statistieken staan tenslotte ook in tabelvorm op StatLine.

Cijfers op de kaart

Op de website Cijfers op de kaart is het mogelijk om, zonder extra software, regionale gegevens in kaartvorm bekijken. De statistieken zijn beschikbaar op gemeente- wijk- en buurtniveau.
Cijfers op de kaart bevat een tal van thema’s en variabelen, over onder andere bevolking, energiegebruik en arbeid. Het is in Cijfers op de kaart alleen mogelijk om de kaarten te bekijken, niet om analyses te maken of eigen gegevens toe te voegen.

Geoservices bij het CBS

Met geoservices stelt het CBS kaarten en ruimtelijke data beschikbaar op internet, in drie verschillende vormen:

• WMS (Web Map Service);
• WFS (Web Feature Services);
• Atomfeed.

WMS en WFS zijn vormen van online kaartlagen die op een andere GISkaart kunnen worden ingevoegd. Een WMS is een afbeelding om te bekijken. Met een WFS is het mogelijk om data of delen daarvan te downloaden, waarna het mogelijk is om de bestanden verder te bewerken. Voor het werken met WFS en WMS is een GIS-pakket nodig.

De Atomfeed is een link waarmee het originele bronbestand in zijn geheel kan worden gedownload en waarop men zich kan abonneren om meldingen te ontvangen bij wijzigingen.

Een alternatief voor de WFS is het GeoPackage, het gpkg-formaat.